Kilometerheffing in Amsterdam

Amsterdam wil over drie jaar een spitsheffing. De stad streeft naar invoering van tol op de snelwegen naar de ring en op sluiproutes. Vanaf 2010 gaat dan een heffing van 14 cent per kilometer gelden.

"Als we niets doen, wil je niet weten wat er gebeurt. Dan kun je nauwelijks meer van spits spreken. Alles loopt vast", zegt wethouder Tjeerd Herrema (Verkeer, PvdA). De Amsterdamse regio streeft ernaar onderdeel te worden van de 'belangrijke stap' die minister Eurlings (Verkeer en Waterstaat, CDA) binnenkort zet in de aanloop naar een landelijke kilometerheffing.

Het gebruik van de auto staat daarbij centraal: tarieven op basis van tijd, plaats en milieuvriendelijkheid. De woordvoerder van de minister van Verkeer en Waterstaat wil niet ingaan op de wensen van de Amsterdamse regio en verwijst naar de plannen die Eurlings begin december bekend zal maken.

Amsterdam heeft samen met het ministerie van Verkeer en Waterstaat allerlei varianten laten onderzoeken, waaronder aparte heffingen voor de Coentunnel, voor het traject A10-West en varianten met wisselende spitstarieven. Vooral bedrijven en huishoudens uit Amsterdam en de regio Zaanstad en Almere zouden profiteren. De spitsheffing geldt tussen 7 en 9 uur in de ochtend en tussen 4 en 6 uur in de middag.

Herrema pleit ervoor in 2010 in Amsterdam te starten, de landelijke kilometerheffing is er op zijn vroegst in 2014. "Maar dan moet alles meezitten en het is voor ons veel te laat", zegt hij. "We moeten eerst leren van de kilometerheffing in een tussenfase. Doe dat dan hier, want bij ons zijn de problemen met de bereikbaarheid urgent. De risico's bij niets doen zijn veel groter dan de risico's bij het experimenteren met een heffing."

De keuze van technologie wordt overgelaten aan het ministerie van Verkeer en Waterstaat. De studie spreekt van investeringen die niet boven de 50 miljoen euro uitkomen, een relatief laag bedrag. Tegelijkertijd moet in de regio geïnvesteerd worden in het openbaar vervoer. Herrema is vooral gecharmeerd van de ervaringen in Stockholm. Daar leggen camera's de voorbijrijdende auto's vast en wordt met hulp van automatische nummerplaatherkenning de automobilist geïdentificeerd. De rekening krijgt hij later thuis gestuurd.

Amsterdam wil de proeftuin zijn voor de kilometerheffing.

De hogere inkomens zullen de lasten ervan dragen. Dit komt doordat de huishoudens met hogere inkomens meer en langere reizen maken dan mensen uit lagere inkomensklassen. Het betekent ook dat hogere inkomens de tijdwinst zullen genieten.

Het is nog nooit zo precies uitgezocht, de introductie van een spitsheffing en nergens is het draagvlak groter dan de regio Amsterdam, zegt wethouder Tjeerd Herrema (verkeer en vervoer, PvdA). Nu treedt hij met zijn plannen naar buiten. "Bedrijven, burgers, bewoners: ze hebben allemaal last van de slechte bereikbaarheid. We ondervinden er nu al veel economisch nadeel van. Hier geldt: de kilometerheffing? Liever vandaag dan morgen! Dit is de beste plek om de eerste stappen te zetten met een andere beprijzing."

De Amsterdamse regio streeft ernaar de 'belangrijke stap' te worden die minister Eurlings (Verkeer en Waterstaat, CDA) binnenkort zet in aanloop naar een landelijke kilometerheffing. Daarbij zal niet meer het bezit, maar het gebruik van de auto centraal staan: tarieven naar tijd, plaats en milieuonvriendelijkheid. Nu zijn de aanschaf- en de motorrijtuigenbelasting de belangrijkste autobelastingen.

De regio sprak vorig jaar met toenmalig minister Peijs (Verkeer en Waterstaat, CDA) af dat een snellere introductie van een kilometerheffing mocht worden onderzocht.

Amsterdam en de provincie Noord-Holland deden dat deze zomer, samen met het ministerie. Conclusie: terugdringen van het verkeer met 13 procent kan. En dat kan het beste door een spitsheffing op de toegangswegen naar Amsterdam in te voeren, zowel op de snelwegen als op de eventuele sluiproutes.

Alleen een heffing op de Amsterdamse ring? Dat zou desastreus zijn voor de A9 die onder Amsterdam een halve maan vormt. Aparte heffingen in de Coentunnel sorteerden volgens de modellen evenmin de gewenste effecten. En een spitsheffing van 7 cent per kilometer bleek het reisgedrag onvoldoende te beïnvloeden. Daarvoor is het tarief te laag.

Spitsheffingen op de toegangswegen naar de ring van Amsterdam, tegen 14 cent per kilometer, komen als beste variant uit de bus. Waar moet dan aan gedacht worden? Bijvoorbeeld dat een weggebruiker 1,50 euro betaalt om van knooppunt Almere naar knooppunt Diemen (bijna 25 km) te komen. Met een gemiddelde reistijdwinst van 4 minuten. De verwachte verkeersdaling op de ring is indrukwekkend in de scenario's: minus 35 procent.

Niettemin kan Amsterdam voor Eurlings een aantrekkelijke proeftuin zijn. Maar hij zal dan de regie willen houden. Ieder besluit over hoe een eventuele spitsheffing in Amsterdam eruitziet is bepalend voor het hele land. Want het ministerie kan moeilijk een paar jaar later een landelijke heffing met een andere systematiek of technologie introduceren.

De plannen van Amsterdam hebben nog meer nadelen. Het uitgangspunt voor de kilometerheffing is dat het de automobilist niet meer geld gaat kosten, maar dat is op korte termijn en regionaal niet te verwezenlijken, concludeert adviesbureau Grontmij. Afbouw van de vaste autokosten zal landelijk moeten gebeuren.

Zuinige gebruikers kunnen wel worden ontzien. Als je slechts één dag per week op een traject rond Amsterdam rijdt, hoef je niets te betalen, bij twee dagen krijgen automobilisten de helft van het tarief in rekening en bij drie of meer dagen geldt het volle tarief.